ثبت و شناسایی گونه های جدید آفات کمک می کند ضمن جلوگیری از صدمه به محصولات کشاورزی از امنیت غذایی محافظت شود و مرکز تحقیقات کشاورزی گلستان در این رابطه پیشرو است.
شناخت شرایط زیست اقلیمی هر مکانی, می تواند اولین گام در انجام بسیاری از مطالعات محیطی باشد. درواقع آگاهی از توانمندی و محدودیت های زیست اقلیمی, برنامه ریزی و مدیریت بهتر فعالیت های انسانی را هموار می سازد.
تغییرات اقلیم دغدغه جدی در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی است، هم به جهت آسیب هایی که به اقلیم های مختلف وارد می شود و هم به دلیل تاثیراتی که در حوزه کشاورزی و اقتصاد امنیت غذایی می گذارد. مورد بعدی آفات و بیماری های گیاهی است که نیازمند رویکردی مناسب برای کنترل و مدیریت آن است.
در همین رابطه گفتگویی با « حجت الله ربانی نسب»، دکتر بیماری شناسی گیاهی و عضو هیئت علمی بخش تحقیقات گیاه پزشکی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان داشتیم که در ادامه می خوانید.
* ارتباط تغییرات اقلیمی با حوزه گیاه پزشکی چیست؟
آفات، بیماری ها و علف های هرز، در محدوده دمایی مطلوبی فعالیت دارند و در حال حاضر این دامنه دمایی به علت تغییرات اقلیم نسبت به گذشته تغییر کرده است. بنابراین آفات و بیماری های جدیدی که در گذشته قابلیت فعالیت نداشتند ممکن است دوباره فعال شوند یا آفات فعال کم اثر شوند.
وقتی محصولات زراعی و باغی جدید را کشت می کنیم، به تناسب امکان ورود آفات جدید هست. در نتیجه وقتی میزبان جدید را وارد طبیعت کنیم، قطعا به تدریج ممکن است بیماری های آن را داشته باشیم.
لذا ضروری است که حتما برنامه های پایش مداوم در دستور کار قرار گیرد و با این پایش های مداوم می توانیم نقاط ضعف توصیه های خود را متذکر شویم و اگر اتفاقات جدیدی در طبیعت بیفتد، آن را شناسایی کنیم.
* گیاه پزشکی چه ضرورتی برای کشاورزی دارد؟
استان گلستان با توجه به شرایط اقلیمی خاصی که دارد، یکی از غنی ترین استان های کشور در حوزه تنوع محصولات زراعی و باغی از لحاظ اقتصادی و همچنین در مسائل گیاه پزشکی است.
بنابراین باید هوشمندانه رفتار کنیم که در برابر آفت و بیماری جدید غافلگیر نشویم و با توجه به مرز های مشترک و ارتباطاتی که با ترکمنستان و بنادر داریم و همچنین استان ممکن است با مسائلی مانند بیوتروریسم و قرنطینه مواجه شود که باید در زمینه مذکور آگاهی داشته باشیم.
تمام این موارد منجر به این شده است که در طول سالیان گذشته ۵۰ گونه قارچ، آفت و یا علف هرز جدید را برای مجموعه آفات و بیماری های کشور معرفی کنیم که در گذشته سابقه ای در این زمینه وجود نداشته است.
در حوزه ثبت آفت کش های جدید، یکی از فعال ترین بخش های گیاه پزشکی در کل کشور بوده ایم. بدلیل اینکه استان گلستان، دارای چرخه و سیکل زندگی آفات و بیماری ها به معنای کامل کلمه است معمولا قارچ کش هایی که در اینجا ثبت می شود، در مناطق دیگری از کشور نیز موثر است. زیرا شدت آفات و بیماری ها بدلیل شرایط اقلیمی موجود در استان، بسیار زیاد است.
* تا کنون چه دستاوردهایی در استان داشته ایم؟
در سالیان گذشته، تقریبا حدود ۳۰ الی ۴۰ عدد آفت کش، قارچ کش، حشره کش و علف کش هم بر روی گیاهان زراعی (غلات، سویا، کلزا، چغندر قند) آزمایش و برای کشور معرفی کرده ایم و همچنین آفت کش هایی که روی آفات مختلف همچون پوست خوارها، چوب خوارها، آفات درختان میوه و آفات گیاهان زراعی (وکنده ها، برگ خوارها، کرم غوزه) مختلفی که داشته ایم، ثبت شده اند.
همچنین بهره گیری از حشرات مفید که در بحث کنترل بیولوژیک، یکی از رویکرد های اساسی است در کنار روش های مدیریتی ما نیز قرار دارد. آفت کش ها به عنوان آخرین روش ما برای مدیریت آفات است.
در سال های اخیر با وجود تحریم ها، یک سری از شرکت های معتبر از کشور مهاجرت کردند و در این فاصله زمانی آفت کش ها مقداری افت کردند اما در سالیان اخیر مانند سایر عرصه ها که درصدد بازیابی خود بوده اند، هم اکنون آفت کش های بهتری معرفی می شود.
شرکت های دانش بنیانی که به حوزه کشاورزی در زمینه بیولوژیک معرفی شدند، بسیار فعال هستند. هم اکنون ترکیبات بیولوژیکی بسیار مناسبی داریم و اثربخشی خوبی در قارچ کش ها، حشره کش ها و تله ها و فرومون هایی که برای حشرات استفاده می شود ، دارد.
اقدام دیگر حضور منظم در عرصه های مختلف کشاورزی به ویژه گیاهان دارویی است. هر هفته در عرصه ها حضور داریم و با بسیاری از کشاورزان در ارتباط هستیم. حضور ما باعث می شود از مسائل و مشکلات گیاه پزشکی کشاورزان آگاهی بهتری داشته باشیم. ضمن اینکه همکاران ما کار هایی را انجام دادند که مبتنی بر پیش آگاهی است یعنی با توجه به یک سری از فاکتور های اقلیمی (درجه حرارت، رطوبت، پیش بینی بارندگی ها)، می توانند در رابطه با بیماری و آفات پیش بینی کنند.
* فرایند شناسایی بیماری ها و آفات به چه صورتی است؟
بیماری ها با توجه به درجه حرارت شناسایی می شوند. همه آفات و بیماری ها یک مطلوبیت دمایی و محیطی دارند و میزبانی نیز در آن تاثیرگذار است. با توجه و بررسی منحنی نمودارها باید دقت شود، در زمانی که خطر کم باشد، بی رویه سم پاشی انجام نشود.
در مقابل امکان پیش بینی بروز بیماری و آفات وجود دارد که در این زمان برای سم پاشی آمادگی لازم باید وجود داشته باشد. در کل این فرایند موجب شده است میزان بسیاری از سم پاشی ها کم شود و میزان تولیدات کشاورز افزایش یابد که اگر این آمار را به مدت یک سال تبدیل به اعداد و ارقام شوند، عدد بزرگی قابل پیش بینی است.
یکی از کارهایی که انجام داده ایم که بسیار اثرگذار نیز بوده است، بحث انتقال یافته های تحقیقاتی است. در سال های گذشته ایراد هایی وارد بود به اینکه کار هایی را انجام می دهیم و نتایج آن را در بایگانی می گذاریم، در حالی که واقعا اینطور نیست.
در حال حاظر اگر یک کشاورز اراده کند، در رابطه با هر موضوعی، با توجه به اینکه امروزه دسترسی به اینترنت و گوشی تلفن همراه هوشمند آسان است، مراکز خدماتی کشاورزی در دسترس است.
* درباره برنامه روز مزرعه هم توضیح دهید
در «روز مزرعه» کشاورزان علاقه مند و کارشناسان مربوطه دعوت می شوند و با حضور در زمین کشاورزی، تمامی توضیحات ارائه می شود. برگزاری برنامه های روز مزرعه اغلب بر عهده مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی است و ما نیز «روز انتقال یافته های تحقیقاتی» داریم که پیگیری آن بر عهده مرکز تحقیقات است.
یک مجموعه آموزشی در مجموعه خودمان داریم که در گذشته تحقیقات و آموزش جدا بود که در حاضر به هم پیوسته است و تحت عنوان «سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی» نام گذاری شده است. برای اینکه انتقال یافته ها بهتر و سریع تر انجام شود، بخشی از کار ما پژوهشی و بخش دیگر کار آموزشی است که در حال انجام است.ش
