دنیای اقتصاد: کودهای معدنی یا شیمیایی به طور گسترده برای بهبود حاصلخیزی خاک استفاده می‌شود. به طور کلی، بازار کود از سه ماده مغذی اصلی «نیتروژن، فسفر و پتاسیم» تشکیل شده است که نقش مهمی در رشد گیاهان دارند. از این میان، نیتروژن مهم‌ترین است و تقریبا ۵۶درصد از مصرف جهانی مواد مغذی در سال ۲۰۲۰ را به خود اختصاص می‌‌‌دهد. کلسیم، گوگرد و منیزیم نیز به میزان کمتری در کودها استفاده می‌شود.
از سوی دیگر بر اساس آنچه سایت آماری تحلیلی statista ارائه داده است در سال ۲۰۲۲، روسیه بزرگ‌ترین صادرکننده کودهای کشاورزی در جهان بود و ارزش صادرات آن در آن سال تقریبا ۲۰.۶۵ میلیارد دلار بود. از سوی دیگر کشور کانادا با حدود ۱۴ میلیارد دلار، چین با ۱۱.۳۸ میلیارد دلار، ایالات متحده با حدود ۸.۵ میلیارد دلار، مراکش با حدود ۸ میلیارد دلار، عربستان با حدود ۷ میلیارد دلار در جایگاه دوم تا پنجم از نظر ارزش صادراتی در مدت نامبرده قرار دارند.
ارزش ۱۹۳.۸ میلیارد دلاری بازار جهانی کودهای کشاورزی
ضمن اینکه اندازه کل بازار صنعت جهانی کود در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۹۳.۸ میلیارد دلار آمریکا ارزش‌‌‌گذاری شد که بر اهمیت اقتصادی عظیم صنعت کود و سهم آن در پایداری کشاورزی جهانی تاکید دارد.
صادر‌کنندگان برتر کود در سال ۲۰۲۲
با وجود این بحث کودهای کشاورزی در کشور با مسائل و حواشی بسیاری همراه است. به طوری که به گفته کارشناسان، توزیع کودهای تقلبی در بازار به شدت رایج است و این امر باعث شده جامعه کشاورزی اعتماد خود را نسبت به کیفیت این محصولات شیمیایی تا حد زیادی از دست بدهد.
محمد رحیم نیازی یکی از فعالان بخش زراعت در خصوص کیفیت کودهای توزیعی در عرصه‌‌‌های کشاورزی می‌‌‌گوید: همان‌طور که می‌‌‌دانید پایه‌‌‌های برخی کودها مانند فسفات خارجی است که غالبا توسط شرکت خدمات حمایتی وارد می‌شود و دستگاه‌‌‌های دولتی نظارت دارند و بنابراین روی کیفیت این محصولات چندان نمی‌شود نظر داد. با وجود این در بازار برخی شرکت‌ها یکسری دخل و تصرف‌‌‌ها می‌‌‌کنند و ماده موثره کودهای کشاورزی را کم و زیاد سپس توزیع می‌‌‌کنند که این مساله‌ساز می‌شود.
توزیع کودهایی با ماده موثره کم؛ عامل بی‌اعتمادی کشاورزان
نیازی با بیان اینکه اعتماد کشاورزان در حوزه کود بسیار کم شده است افزود: در واقع با توجه به اینکه کشاورزان سابقه ذهنی بدی از چند سال قبل دارند که برخی شرکت‌ها تقلب کردند و برخی کمبودها نیز در این حوزه هست به این معنا که ماده موثره کم به کودها اضافه می‌شود بنابراین کشاورزان ما در این بخش مشکوک هستند. از این بابت درخواست ما این است که وزارت جهاد کشاورزی استاندارد خاصی را تعریف کند و در توزیع و اعطای گواهی به این محصولات نیز نظارت کند.
وی ادامه داد: در واقع درخواست ما از وزارتخانه این است که از شرکت‌های معتبر حمایت کنند و همچنین شرکت‌هایی که تقلب کرده‌اند را کنترل کنند. به این معنا که باید مرتب توسط وزارت جهاد مخصوصا توسط «مراکز خدمات» جهاد کشاورزی که شبکه خدمات‌رسانی به کشاورزان در نقاط مختلف کشور هستند و کارشناسان پهنه دارند کیفیت کودهای توزیعی بین کشاورزان رصد شود. پیشنهاد ما این است یکی از وظایفی که برای این کارشناسان پهنه تعریف شود پیگیری بحث کود باشد؛ یعنی وقتی کشاورز کشت را انجام می‌‌‌دهد نمونه‌گیری کنند و شرکتی که کود خود را به کشاورز داده را بر اساس کد اقتصادی و شناسه شرکت شناسایی و رصد کنند.
اریتره، مراکش و سوریه؛ تولیدکننده با کیفیت‌ترین کودهای کشاورزی
نیازی افزود: مساله اینجاست که این کارشناسان پهنه می‌توانند کود مصرفی در مزارع را برای آنالیز تجزیه‌ای بفرستند و با توجه به نتایجی که به دست میآید مبنای قضاوت و ارزیابی بهتری داشته باشیم و مبنای قضاوت همین آنالیزها باشد.
این فعال بخش زراعت همچنین در خصوص کشورهای تولیدکننده با کیفیت‌ترین کودهای کشاورزی نیز گفت: در واقع کشورهایی که پایه کودی فسفات دارند مثل «اریتره، مراکش و سوریه» که منابع فسفاتی غنی‌ای دارند، تولیدکننده با کیفیت‌ترین کودهای کشاورزی محسوب می‌شود. نیازی گفت: پایه‌‌‌ها از خارج وارد می‌شود اما مساله اینجاست که کود خالص توزیع نمی‌شود و یکسری ترکیبات مواد غیر‌موثره و افزودنی‌‌‌ها هست که محصول را حجیم می‌‌‌سازد و باید به این پایه اضافه شود؛ یعنی کود با افزودنی‌‌‌ها مخلوط می‌شود و بعد به صورت گرانول در میآید و توزیع می‌شود.
البته‌درصد ترکیب‌‌‌ها و افزودنی‌‌‌ها توسط شرکت تولیدکننده مشخص می‌شود. فقط باید وزارت جهاد کشاورزی این‌‌‌ها را کنترل کند، اما چون به طور عام در کودهای شیمیایی، کودهای ریزمغذی و در سمومی‌‌‌که از خارج میآید پای منافع تولیدکننده‌‌‌ها در میان است و بنابراین ترکیباتی که اعلام می‌‌‌کنند برخی مواقع ناخالصی دارد وزارت جهاد باید کنترل داشته باشد به‌خصوص اینکه ارز بخشی را دولت تامین می‌‌‌کند.
بر اساس این گزارش علاوه بر کیفیت یکی دیگر از موارد پیرامون کود بحث قیمت‌هاست و نیازی در این خصوص می‌‌‌گوید: به طور کلی ما دو مشکل اساسی داریم یکی کمبود و دیگری گرانی کودهاست. آن هم در شرایطی که الان محصولات کشاورزی به قیمت پایین خریداری می‌شود در حالی که برای تولید این محصولات از کود و سموم گران استفاده می‌‌‌کنند.
مساله اینجاست که یکی از ارکان توسعه و افزایش عملکرد کشاورزی تغذیه است، اما برای تغذیه محصولات کشاورزی از یکسو کمبود داریم و از سوی دیگر با گرانی مواجه هستیم و کشاورزان نقدینگی برای تامین این محصولات ندارند.
