آمار و ارقام تولیدات مربوط به بخش کشاورزی گویای آن است که استان اردبیل علیرغم دارا بودن ظرفیت های مناسب، دچار بی برنامگی و به تبع آن خسارات فراوان در استفاده از ظرفیت های بخش کشاورزی در گذشته شده است.
بی توجهی به بهره گیری از این ظرفیت ها، وجود انگیزه های عامدانه در جلوگیری از توسعه بخش کشاورزی را هم، در اذهان عمومی متبادر می سازد.
بخش اول: مصائب کشاورزان و باغداران
بازگویی حکایت مصائب سیب زمینی کاران و باغداران استان هم زمان با فرارسیدن فصل برداشت، قصه تلخ تکراری، باری که هر سال روی دست کشاورز و باغدار در گوشه انبارها و یا کنارجاده ها تلنبار می شود و وعده های بی سرانجام متولیان، دل هر انسانی را به درد می آورد و در این بین حتی اخبار امید آفرین نیز برای کشاورزان وجود ندارد و این دست رنج های بر باد رفته قشر زحمتکش و شریف کشاورز، حاصل بی تدبیری ناکارآمدانی است که در سایه بی تفاوتی، عزمی برای اصلاح ندارند. با این وضعیت، دولت و مجلس چه دردی از کشاورز را درمان نموده است؟
بخش دوم: فقدان نظام برنامه ریزی
فقدان برخورداری از نظام برنامه ریزی درست و همگن و سایر نامدیریتی های موجود در بازار مصرف محصولات کشاورزی پرزحمت، به عامل اصلی در تولید هزاران تن محصولات کشاورزی مازاد نیاز و بدون بازار که روی دست تولید کننده مانده و خریداری برای آن وجود نداشته باشد تبدیل شده است. حاصل عمر کشاورزان در انبارها تلف شده و زخم عمیقی بر پیکر کشاورزان علی الخصوص سیب زمینی کاران وارد شده است به طوری که در سایه این بی بند و باری و در خوش بینانه ترین حالت با قیمت های بسیار پائین با هدف ذخیره سازی به حراج می رسند که عمده موارد دخیل در این خسران، نبود صنایع تبدیلی، توقف و یا کاهش سهیمه صادرات در سایه اقدامات ناجور متولیان اجرایی در ریل گذاری صادرات محصولات کشاورزی و… می باشد.
اکنون سوال این است آیا الگوی مناسب برای کشت از سوی بخش کشاورزی با هدف ممانعت از انباشت محصول و در نتیجه افت قیمت در زمان برداشت اجراء و نظارت شده است؟ آیا بخش کشاورزی به سمت الگوی کشت بازار مصرف محور حرکت کرده است؟
بخش سوم: تکریم جایگاه کشاورز
نقش حیاتی کشاورزان به عنوان قشر مولد و مهم در تولید، که با تلاش و پشتکار، در تامین آسایش مصرف کنندگان و اعتلای توسعه چرخ های اقتصادی کشور قدم برمی دارند بر همگان ثابت شده است. امروزه، استفاده صحیح از قابلیت ها و توانمندیهای کشاورزان می تواند موجب رشد اشتغال و افزایش شکوفایی در تولید و همچنین خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی و غذایی را برای کشور به ارمغان آورد.
بالابودن هزینه های تولید در بخش کشاورزی و پائین بودن قیمت محصولات کشاورزی، آسیب اساسی به بخش کشاورزی وارد کرده و در نهایت نابودی این قشر مولد را به دنبال دارد.
امروز شاهد آن هستیم که نفس کشاورزان به شمارش افتاده و هر روز بر وخامت اوضاع شان افزوده می شود.
بخش چهارم: جایگاه کشاورزی در برنامه های کلان توسعه
تا زمانی که کشاورزان و بخش کشاورزی به عنوان رکن اساسی در برنامه های کلان توسعه کشور مورد توجه ویژه قرار نگیرند، شوربختانه شاهد استمرار مشکلات کشاورزان و عدم تحقق برنامه ها در این حوزه خواهیم بود.
مشکل و آفت مهم در توسعه کشاورزی، نبود یک اجماع علمی و کارشناسی بر سر موضوعات تولید، کشاورز و روستا هست. نگاه توسعه ای به بخش کشاورزی عاری از توجه به رفاه کشاورز بوده به طوری که این نگاه کشاورز محور نیست.
پیشنهاد این است مدیران بخش کشاورزی به منظور سنجش میزان رضایتمندی مردم، گذری در روستاهای مختلف داشته باشند و برای آینده، برنامه ریزی بهتری داشته باشند.
بخش پنجم: خرید تضمینی
قیمت تضمینی خرید گندم و یا قیمت مصوب برای ذخایر احتیاطی سیب زمینی، متناسب با قیمت روز و حتی معادل هزینه های سرسام آور کاشت، داشت و برداشت و زحمات کشاورز نیست و یقینا جذابیت بالای قیمت تضمینی خرید محصولات کشاورزی، گرایش به افزایش تولید در محصول را به همراه خواهد داشت.
برخی اظهارنظرها با این عنوان که قیمت تضمینی بالاست موضوعی کارشناسی نیست چرا که در واقع، یارانه واقعی به کشاورز پرداخت نمی شود یارانه دولت زمانی اطلاق واقعی دارد که مازاد بر هزینه تولید و سود متعارف کشاورز، پرداخت مستقیم به کشاورز باشد که همچین موضوعی وجود ندارد.
افزایش قیمت خرید تضمینی متناسب با تورم سالانه نیست و مربوط به بی برنامگی، آشفتگی و ناتوانی مدیریت بخش کشاورزی در مهار تورم است.
بخش ششم: کمبود آب و کشاورز
کمبود منابع آبی، خالی شدن سفره های آب زیرزمینی و تشنگی دشت های حوزه انتخابیه اردبیل، نیر و نمین و سرعین سخن تازه ای نیست و علیرغم ادعاهای موجود برخی سیاسیون، نتیجه سهل انگاری ها و بی تدبیری های صورت گرفته در گذشته مبنی بر عدم تامین حقابه استان اردبیل از حوزه شمال و جنوب استان بوده است.
امروزه علیرغم برخورداری از بدنه کارشناسی توانمند و ایده های ناب و خیل عظیم مهندسان کشاورزی و آب، آبیاری بیش از ۸۵ درصد کشاورزی استان با روش غرقابی و آبیاری سنتی بوده است که ادامه این روند بر بار بی آبی این حوزه می افزاید و مع الاسف اجرای سامانه های نوین آبیاری و زیر سطحی هم با کندی بسیار همراه است به طوری که سوء مدیریت و عدم برنامه ریزی منسجم مانع از شتاب بخشی در توسعه این نوع آبیاری بوده است.
بخش هفتم: چاه ویل تامین نهاده
نابسامانی های حوزه کشاورزی بایستی با ارائه راهکارهای اساسی و مدیریت های صحیح رفع شود تا بتوان ضمن جلوگیری از دلسرد شدن تولیدکنندگان، بیش از پیش از این ظرفیت بالا در راستای تولید و اشتغال استفاده کرد. زنجیره منافع شکل یافته برای برخی سودجویان در بخشی از قسمت ها مانع اصلاح و بهبود شده است.
یکی از این موارد کمبود و گرانی نهاده ها در بازار آزاد که خود علت بسیاری از مشکلات است می باشد. فعالیت سامانه بازارگاه خود به یک معضل جدیدی در زمینه تامین نهاده برای تامین نیاز تولیدکنندگان بخش کشاورزی تبدیل شده که گاها مدیریت ناپذیر شده است و شبیه چاه ویل هست که هرچقدر بر آن آب بریزند پر نمی شود.
