صنعت لبنیات همواره یکی از شاخه‌های اصلی صنایع غذایی کشور و پیشرو در زمینه صادرات بوده است که نقش مهمی در صادرات محصولات غذایی و برندهای ایرانی بر عهده دارد. بررسی روند شش ماهه صادرات محصولات لبنی که توسط واحد پژوهش انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران تهیه شده، نشان می‌دهد طی این مدت تولید‌کنندگان صنعت لبنیات در مجموع ۲۸۱ هزار و ۴۵۰ تن محصول صادر کرده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۱ به میزان ۱۷.۳ درصد افزایش نشان می‌دهد.
بررسی زیربخش‌های این صنعت نشان می‌دهد در این مدت محصول شیر و خامه با 17.7 درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل و رسیدن به 62.6 هزارتن اولین محصول لبنی صادراتی بر حسب حجم است که 22.27 درصد از مجموع حجم صادرات را به خود اختصاص داده است ، پس از آن دوغ و کفیر با 56.1 درصد افزایش نسبت به سال قبل و رسیدن به 59.3هزارتن در رتبه دوم قرار دارد که 21.1 درصد از مجموع حجم صادرات را دربرمی‌گیرد و در نهایت شیرخشک صنعتی با 21.6 درصد افزایش نسبت به سال قبل و رسیدن به 56.8 هزارتن در رتبه سوم قرار دارند و 20.19 درصد از مجموع حجم صادرات را شامل می‌شود.
در بین محصولات لبنی بیشترین افزایش در حجم صادرات نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب به محصولات دوغ و کفیر با 56.1 درصد افزایش، شیرخشک اطفال با 43.1 درصد افزایش و شیرخشک صنعتی با 21.6درصد افزایش اختصاص یافته است. همچنین بیشترین کاهش در حجم صادرات به ترتیب به محصولات شیر و خامه غلیظ شده با 36.2 درصد کاهش، پودر آب پنیر با 9.8 درصد کاهش و بسون دلار صادرات محصولات لبنی کشور بوده است که نسبت به مدت مشابه سال 1401 به میزان 16.4 درصد افزایش نشان می‌دهد.
این گزارش می‌افزاید: در 6 ماه نخست سال 1402 محصول شیر خشک صنعتی با 24.2 درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل و رسیدن به 148.6 میلیون دلار اولین محصول لبنی صادراتی برحسب ارزش است که 38.98 درصد از مجموع ارزش صادرات را به خود اختصاص داده است، پس از آن شیر و خامه با 23.1 درصد افزایش نسبت به سال قبل و رسیدن به 65.7 میلیون دلار در رتبه دوم قرار دارد که 17.24 درصد از مجموع ارزش صادرات را دربرمی‌گیرد و در نهایت پنیر با 8.2 درصد افزایش نسبت به سال قبل و رسیدن به 63.54 میلیون دلار در رتبه سوم قرار دارد و 16.67 درصد از مجموع ارزش صادرات را شامل می‌شود.
مقایسه صادرات ماهانه لبنیات بر اساس حجم و ارزش در 6 ماه نخست دو سال اخیر نشان می‌دهد با معیار حجم، در 6 ماه نخست سال 1402 مجموع صادرات لبنیات نسبت به مدت مشابه سال قبل به میزان 17.3 درصد افزایش داشته است. همچنین در خرداد ماه 1402 بیشترین افزایش حجم صادرات ماهانه را نسبت به ماه مشابه سال قبل با 35.1 درصد افزایش داشته‌ایم. اما بر اساس ارزش در نیمه اول امسال مجموع صادرات لبنیات نسبت به مدت مشابه سال 1401 به میزان 16.4 درصد افزایش داشته و باز هم در خرداد ماه 1402 بیشترین افزایش ارزش صادرات ماهانه را نسبت به ماه مشابه سال قبل با 36 درصد شاهد بوده‌ایم.
شرکای تجاری اصلی کشور بر اساس حجم صادرات
بررسی آمارهای صادراتی در دو نیمه امسال و سال قبل حکایت از آن دارد که بر اساس حجم صادرات در نیمه امسال مجموعا به 39 کشور صادرات لبنیات انجام شده که نسبت به 6 ماه نخست سال 1401 به تعداد این کشورها 3 مورد اضافه شده است، در این میان 15 کشور 99.39 درصد از حجم صادرات را به خود اختصاص داده‌اند و سایر مقاصد صادراتی نظیر: کانادا، آلمان، اتریش، استرالیا، نیوزیلند، ژاپن، دانمارک، انگلستان و .. مجموعا کمتر از 0.6 درصد از حجم صادرات لبنیات را شامل می‌شوند.
عراق با افزایش 31 درصدی حجم صادرات در 6 ماه نخست سال 1402 نسبت به مدت مشابه سال 1401 و رسیدن به 184 هزار تن صادرات اولین مقصد لبنیات ایران با 65.4 درصد از سهم صادرات بر اساس حجم است و پاکستان با افزایش 13.8 درصدی حجم صادرات در 6 ماه نخست سال 1402 نسبت به مدت مشابه سال 1401 و رسیدن به 43.5 هزارتن صادرات دومین مقصد لبنیات ایران با 15.4 درصداز سهم صادرات بر اساس حجم است.
افغانستان با کاهش 15.4 درصدی حجم صادرات در 6 ماه نخست سال 1402 نسبت به مدت مشابه سال 1401 و رسیدن به 20.8 هزارتن صادرات سومین مقصد لبنیات ایران با 7.4 درصداز سهم صادرات بر اساس حجم است و روسیه با کاهش 18.1 درصدی حجم صادرات در 6 ماه نخست سال 1402 نسبت به مدت مشابه سال قبل و رسیدن به 1.1 هزارتن صادرات تنها 0.4 درصد از سهم صادرات لبنیات ایران بر اساس حجم را به خود اختصاص داده است.
شرکای تجاری اصلی کشور بر اساس ارزش صادرات
عراق با افزایش 30.5 درصدی ارزش صادرات در 6 ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل و رسیدن به 221.3 میلیون دلار صادرات اولین مقصد لبنیات ایران با 58 درصد از سهم صادرات بر اساس ارزش است. پاکستان با افزایش 24.5 درصدی ارزش صادرات در 6 ماه نخست سال 1402 نسبت به مدت مشابه سال 1401 و رسیدن به 77.2 میلیون دلار صادرات دومین مقصد لبنیات ایران با 20.2 درصد از سهم صادرات بر اساس ارزش است. در عین حال افغانستان با کاهش 0.6 درصدی ارزش صادرات در 6 ماه نخست سال 1402 نسبت به مدت مشابه سال 1401 و رسیدن به 27 میلیون دلار صادرات سومین مقصد لبنیات ایران با 7.09 درصداز سهم صادرات بر اساس ارزش است. روسیه نیز با کاهش 34 درصدی ارزش صادرات در 6 ماه نخست سال 1402 نسبت به مدت مشابه سال 1401 و رسیدن به 1.4 میلیون دلار صادرات تنها 0.35 درصد از سهم صادرات لبنیات ایران برحسب ارزش را به خود اختصاص داده است.
شرکای تجاری اصلی کشور بر اساس ارزش صادرات به تفکیک محصولات
شیرخشک صنعتی: در 6 ماه سال 1402 و 1401 در مجموع شیرخشک صنعتی به 17کشور صادر شده است که اولین مقصد شیرخشک صنعتی ایران در 6 ماه نخست سال 1402 کشور پاکستان با 43.64 درصد از ارزش صادرات و پس از آن کشور عراق با 37.32 درصد از ارزش صادرات در رتبه دوم و سپس افغانستان با 6.24 درصد از ارزش صادرات در رتبه سوم قرار دارند. سهم صادرات شیرخشک صنعتی به ترکیه برحسب ارزش به یک پنجم رسیده است و از 3.65 درصد در 6 ماه 1401 به 0.69 درصد در 6 ماه 1402 کاهش داشته است. سهم صادرات شیرخشک صنعتی به عراق برحسب ارزش با افزایش 30درصدی از 28.62 درصد در 6 ماه 1401 به 37.34درصد در 6 ماه 1402 رسیده است.
در عین حال در 6 ماه 1402مجموعا به 34 کشور صادرات پنیر داشته‌ایم که نسبت به مدت مشابه سال 1401 به تعداد کشورها 4 مورد افزوده شده است که از این میزان 10کشوری که در جدول آورده شده است بیش از 98 درصد از سهم صادرات پنیر برحسب ارزش را به خود اختصاص داده‌اند. در هر دو دوره اولین مقصد پنیر ایران کشور عراق با حدود 80 درصد از سهم ارزش صادرات و پس از آن افغانستان با حدود 7 درصد از سهم ارزش صادرات در رتبه دوم قرار دارد. همچنین در 6 ماه سال 1401 کشور روسیه با اختصاص 2.9 درصد از سهم ارزش صادرات پنیر ایران (1.7میلیون دلار ) در رتبه سوم قرار داشته است که در 6 ماه سال 1402 با کاهش 1.4برابری در سهم ارزش صادرات به رتبه چهارم نزول داشته است.
کره: در 6 ماهه 1402مجموعا به 17 کشور صادرات کره داشته‌ایم که نسبت به مدت مشابه سال 1401 به تعداد کشورها 3 مورد افزوده شده است. در 6 ماهه سال 1402و 1401 اولین مقصد کره ایران کشور آذربایجان با حدودا 37 درصد از سهم ارزش صادرات است. کشور گرجستان با افزایش حدود 3.7 برابری در سهم صادرات کره بر حسب ارزش از جایگاه هشتم در 6 ماهه 1401 به جایگاه سوم در 6 ماهه 1402 رسیده است.
شیر و خامه: در 6 ماهه 1402 مجموعا به 26 کشور صادرات شیر و خامه داشته‌ایم که نسبت به مدت مشابه سال 1401 به تعداد کشورها 6 مورد افزوده شده و 10 کشور بیش از 99 درصد از سهم صادرات شیر وخامه برحسب ارزش را به خود اختصاص داده‌اند. در 6 ماهه نخست سال 1402 اولین مقصد شیر و خامه ایران کشور عراق با حدود 65.5 درصد از سهم ارزش صادرات بوده است که نسبت به سهم ارزش صادرات در 6 ماهه 1401 به میزان 1.2برابر افزایش داشته است.
گمرکات اصلی کشور بر اساس حجم و ارزش صادرات
بر اساس این گزارش در 6 ماه نخست سال 1402 مجموعا از 61 گمرک کشور صادرات لبنیات داشته‌ایم که نسبت به 6 ماه نخست سال 1401 به تعداد این گمرکات 5 مورد اضافه شده است. بر اساس حجم صادرات گمرک منطقه ویژه اقتصادی نوشهر در رتبه اول قرار دارد و 17.7 درصد صادرات کشور برحسب حجم از این گمرک صورت می‌گیرد، گمرک غرب تهران با 42 درصد افزایش حجم صادرات در 6ماه نخست سال 1402 نسبت به مدت مشابه سال 1401 از جایگاه سوم به جایگاه دوم رسیده است و 13.3 درصد از حجم صادرات لبنیات کشور از این گمرک انجام می‌شود.
گمرک اصفهان با 17 درصد کاهش در حجم صادرات در 6ماهه 1402 نسبت به 6 ماهه 1401 از جایگاه دوم در 6ماهه نخست سال 1401 به جایگاه چهارم در 6 ماهه نخست سال 1402 نزول داشته است و 8.7 درصد حجم صادرات لبنیات کشور از این گمرک انجام می‌شود (در 6 ماهه نخست سال 1401 سهم این گمرک از صادرات لبنیات بر حسب حجم 12.3 درصد بوده است) و در نهایت گمرک مشهد با 13 درصد افزایش حجم صادرات در 6 ماهه نخست 1402 نسبت به مدت مشابه سال 1401 از رتبه چهارم به رتبه سوم رسیده است و در 6ماهه نخست سال 1402 به میزان 9.7 درصد از حجم صادرات لبنیات به این گمرک تعلق دارد.
بر اساس ارزش صادرات نیز گمرک منطقه ویژه اقتصادی نوشهر در رتبه اول قرار دارد و 18.3 درصد صادرات کشور برحسب ارزش متعلق به این گمرک است، گمرک غرب تهران با 40.5 درصد افزایش ارزش صادرات در 6ماهه نخست سال 1402 نسبت به مدت مشابه سال 1401 از جایگاه سوم به جایگاه دوم رسیده است و 16.1 درصد صادرات لبنیات کشور بر حسب ارزش از این گمرک انجام می‌شود. گمرک اصفهان با 24.3 درصد کاهش در صادرات لبنیات برحسب ارزش در 6ماهه 1402 نسبت به 6 ماهه 1401 از جایگاه دوم به جایگاه سوم نزول داشته است، 11.4 درصد صادرات لبنیات کشور بر حسب ارزش از این گمرک انجام می‌شود (در 6 ماهه نخست سال 1401 سهم این گمرک از صادرات لبنیات بر حسب ارزش 17.5 درصد بوده است) و در نهایت گمرک مشهد با 10.1 درصد افزایش صادرات بر حسب ارزش در 6 ماهه نخست 1402 نسبت به مدت مشابه سال 1401 در جایگاه چهارم قرار دارد.
